قراردادهای سوآپ

قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟

قراردادهای معاوضه در بانکداری (Swap Contracts in Banking)

سوآپ به معنی معاوضه، معامله پایاپای و عوض کردن است. قرارداد سوآپ یا معاوضه، قراردادی است که یک‌طرف قرارداد متعهد می‌شود تا مجموعه‌ای از پرداخت‌های آتی خود را با مجموعه‌ای از پرداخت‌های آتی طرف مقابل عوض کند. در بازارهای بین‌المللی به این قراردادها، سوآپ گفته می‌شود. سوآپ، از جمله مشتقات مالی است که به توافق بین دو طرف برای مبادله ابزارهای مالی برای یک زمان معین اشاره دارد. در سوآپ، عملا یک پایه معمولا ثابت و پایه دیگر متغیر است که به‌وسیله یک مبنای نامطمئن ازقبیل نرخ بهره معیار، نرخ ارز، شاخص قیمتی یا قیمت کالا تعیین می‌شود. سوآپ‌ها عمدتا قراردادهای فرابورس بین شرکت‌ها یا موسسات مالی هستند و از مهمترین انواع آن می‌توان به سوآپ‌ نرخ بهره، سوآپ پایه، سوآپ ارزی، سوآپ تورم، سوآپ نکول اعتبار، سوآپ‌ کالایی و سوآپ‌ سهم سرمایه اشاره کرد.

به عنوان نمونه، در سوآپ نرخ بهره به عنوان رایج‌ترین نوع سوآپ، ممکن است برخی شرکت‌ها مزیت نسبی در بازارهای نرخ ثابت داشته باشند، درحالی‌که برخی دیگر از شرکت‌ها مزیت نسبی خود را در بازارهای نرخ شناور ببینند. وقتی شرکت‌ها خواهان وام گرفتن هستند، طبیعتا آنها دنبال وام‌گیری ارزان هستند یعنی از آن بازار و شرایطی که آنها در آن، مزیت نسبی دارند وام دریافت نمایند. بنابراین ممکن است شرایط به گونه‌ای باشد که استقراض از یک بازار نرخ ثابت دردسترس باشد درحالیکه آنها متقاضیِ استقراض از بازار نرخ شناور هستند و بالعکس. این جایی است که سوآپ وارد می‌شود. یک سوآپ اثر تبدیل کردن یک وام با نرخ ثابت به یک وام با نرخ شناور و یا برعکس را دارد. نخستین بار سوآپ‌ها در سال 1981 به عموم معرفی شدند زمانی که آی‌بی‌ام و بانک جهانی وارد یک توافق سوآپ شدند. امروزه سوآپ‌ها در میان سنگین‌ترین قراردادهای مالی مبادله شده در جهان قرار دارند.

تعریف به حد

سوآپ یک قرارداد مشتقه است که از طریق آن دو طرف قرارداد، جریان‌های نقدی یا بدهی‌های حاصل از دو ابزار مالی متفاوت را با یکدیگر معامله می‌کنند. به عبارتی سوآپ یک قرارداد است که در آن طرفین توافق می‌کنند جریان‌های متفاوتی از پرداخت را با یکدیگر مبادله کنند. بیشتر سوآپ‌ها مستلزم جریان‌های نقدی براساس یک مبلغ اصلیِ فرضی از قبیل وام یا اوراق قرضه هستند. معمولا این مبلغ اصلی و فرضی بین طرفین قرارداد منتقل و جابه‌جا نمی‌شود. در سوآپ معمولا یک جریان نقدی ثابت در مقابل یک جریان متغیر وجود دارد و عموما براساس نرخ بهره معیار، نرخ ارز شناور یا قیمت شاخص اجرا می‌شود.

وجوه افتراق یا شقوق مختلف

از مهمترین شقوق سوآپ می‌توان به سوآپ‌ نرخ بهره، سوآپ پایه، سوآپ ارزی، سوآپ تورم، سوآپ نکول اعتبار، سوآپ‌ کالایی و سوآپ‌ سهم سرمایه اشاره کرد. همچنین سوآپ با سایر قراردادهای مشتقه همچون اوراق آتی و اختیار معامله تفاوت‌هایی دارد که از جمله مهمترین آنها می‌توان به موارد ذیل اشاره داشت: ۱- تفاوت عمده اوراق آتی و اختیار معامله با اوراق سوآپ در دوره زمانی آن‌ها است. قراردادهای آتی و اختیار معامله به‌طور معمول به‌صورت کوتاه‌مدت است و سررسیدهای کوتاه‌تری نسبت به قراردادهای سوآپ دارند. قراردادهای سوآپ به هدف پوشش ریسک شرکت‌ها یا مؤسسات در بازه‌های زمانی بلندمدت ایجادشده‌اند. ۲- معاوضه جریانات نقدی در پیمان‌های آتی در یک تاریخ یکسان انجام می‌شود اما در قراردادهای سوآپ، معاوضه جریان‌های نقدی می‌تواند در سررسیدهای مختلف صورت پذیرد. ۳- تفاوت دیگر قراردادهای آتی و اختیار معامله با قراردادهای سوآپ در مرکزی است که مورد معامله قرار می‌گیرند. قراردادهای آتی و اختیار معامله در بازار بورس و همراه با ساختار و قوانین کاملاً مشخص و استاندارد معامله می‌شوند. اما قراردادهای سوآپ در بازار خارج از بورس معامله می‌شوند که به قراردادهای OTC معروف هستند. بنابراین این قراردادها دارای ساختار استاندارد و قانونمند نیستند و بر اساس شرایط توافقی دو طرف قرارداد می‌توانند منعطف باشند.

فهرست مطالب

محتویات

مقدمه [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

سوآپ، توافق بین دو طرف برای مبادله ابزارهای مالی برای یک زمان معین است. ابزارها تقریبا می‌تواند هر چیزی باشد اما در بیشتر سوآپ‌ها پول نقد براساس یک مبلغ اصلی، فرضی است. سوآپ کلی را همچنین می‌توان یک سری قراردادهای سلف دید که از طریق آن دو طرف ابزارهای مالی را مبادله می‌کنند، به یک سری مشترک از تاریخ‌های مبادله و دو جریان ابزارها، پایه‌های سوآپ منجر می‌شود. پا‌یه‌ها تقریبا هر چیزی می‌تواند باشد اما معمولا یک پایه مستلزم جریان‌های نقدی براساس مبلغ اصل فرضی است که هر دو طرف با آن توافق دارند. این اصل برخلاف آتی، سلف یا اختیار، معمولا پست‌ها را طی سوآپ یا در پایان سوآپ تغییر نمی‌دهد.

در عمل یک پایه معمولا ثابت است درحالیکه پایه دیگر متغیر است که بوسیله یک متغیر نامطمئن ازقبیل نرخ بهره معیار، نرخ ارز، شاخص قیمتی یا قیمت کالا تعیین می‌شود. سوآپ‌ها عمدتا قراردادهای فرابورس بین شرکت‌ها یا موسسات مالی هستند. سرمایه‌گذاران خرده فروشی معمولا به سوآپ مبادرت نمی‌کنند.

تاریخچه [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

سوآپ‌ها نخستین بار در سال 1981 به عموم معرفی شدند زمانی که آی‌بی‌ام و بانک جهانی وارد یک توافق سوآپ شدند. امروز، سوآپ‌ها در میان سنگین‌ترین قراردادهای مالی مبادله شده در جهان هستند: مبلغ کل نرخ‌های بهره و سوآپ‌های ارزی معوقه بیش از 348 تریلیون دلار در سال 2010 مطابق با بانک تسویه‌های بین‌المللی بود.

بیشتر سوآپ‌ها در فرابورس مبادله می‌شوند، که برای طرف‌های مقابل «سفارشی» شده‌اند. اما قانون داد-فرانک در 2010 یک پلتفرم چندجانبه برای اعلان قیمت سوآپ به تسهیلات اجرای سوآپ در نظر می‌گیرد و حکم می‌کند که سوآپ‌ها از طریق بورس‌ها یا اتاق‌های تسویه، گزارش و تسویه شوند تا که متعاقب آن به شکل‌گیری مخزن داده‌های سوآپ، یک تسهیلات مرکزی برای گزارش دادن و سوابق‌گیری داده‌های سوآپ منجر شود. فروشندگان داده‌ها از قبیل بلومبرگ، و بورس‌های بزرگ از قبیل بورس کالای شیکاگو، بزرگترین بازار آتی‌های امریکا و بورس اختیارات گسترده شیکاگو، ثبت شدند تا به مخزن داده‌های سوآپ تبدیل بشوند. آنها شروع به فهرست کردن برخی انواع سوآپ‌ها، اختیارات سوآپ، و آتی‌های سوآپ روی پلتفرم‌های خویش کردند. در ادامه، سایر بورس‌ها از قبیل بورس اینترکانتینانتال، و بورس اروپایی مستقر در فرانکفورت نیز از آنها پیروی کردند.

مطابق با آمارهای سهام بازار 2018، بلومبرگ بر بازار نرخ اعتباری با 80 درصد سهم تسلط دارد،TP بر معامله ارزی به بازار معامله تسلط دارد (46 درصد سهم)، رویترز معامله‌گر ارزی با بازار مشتری (با 50 درصد سهم) تسلط دارد،Tradeweb قوی‌ترین در بازار نرخ بهره وانیلا (38 درصد سهم)،TP بزرگترین پلتفرم در مبنای بازار سوآپ (53 درصد)، BGC بر هر دو بازارهای سوآپ اختیار و XCS تسلط دارد،Tradition بزرگترین پلتفرم برای کف و سقف (55 درصد سهم) است.

تعریف [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

سوآپ یک قرارداد مشتقه است که از طریق آن دو طرف قرارداد، جریان‌های نقدی یا بدهی‌ها حاصل از دو ابزار مالی متفاوت را معامله می‌کنند. بیشتر سوآپ‌ها مستلزم جریان‌های نقدی براساس مبلغ اصلی فرضی ازقبیل وام یا اوراق قرضه هستند، اگرچه این ابزار می‌تواند تقریبا هر چیزی باشد. معمولا اصل آن دست به دست و منتقل نمی‌شود. هر جریان نقدی شامل یک پایه از سوآپ است. یک جریان نقدی معمولا ثابت است درحالیکه دیگری متغیر است و براساس نرخ بهره معیار، نرخ ارز شناور یا قیمت شاخص است.

بانک سوآپ [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

شرکت‌کننده سوآپ اصلی (برخی اوقات بانک سوآپ نامیده می‌شود) یک اصطلاح ژنریک است و یک نهاد مالی را توصیف می‌کند که سوآپ‌های بین طرف‌های مقابل را تسهیل می‌کند. بانک سوآپ می‌تواند به شکل دلال سوآپ یا معامله‌گر سوآپ خدمت کند. دلال سوآپ برای ارائه این خدمت، کمیسیون دریافت می‌کند. امروزه، بیشتر بانک‌های سوآپ به عنوان دلال یا سازندگان بازار عمل می‌کنند. به عنوان بازارساز، بانک سوآپ مایل به پذیرش هر طرف از یک سوآپ ارزی است، و سپس بعدا آن را می‌فروشد یا آن را با طرف مقابل همخوانی می‌کند. در این ظرفیت، بانک سوآپ یک موضع در سوآپ فرض می‌کند و بنابراین مقداری ریسک را می‌پذیرد. ظرفیت معامله‌گر ظاهرا پرریسک‌تر است و بانک سوآپ یک بخش از جریان‌های نقدی عبور داده شده از طریق آن را برای جبران کردن آن بابت تحمل این ریسک دریافت می‌کند.

انواع سوآپ [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

انواع عام سوآپ‌ها، به ترتیب اهمیت مقداری آنها عبارتند از: سوآپ‌های نرخ بهره، سوآپ‌های پایه، سوآپ‌های ارزی، سوآپ‌های تورم، سوآپ‌های نکول اعتبار، سوآپ‌های کالایی، و سوآپ‌های سهم سرمایه. البته بسیاری دیگر از انواع سوآپ‌ها نیز وجود دارد که به آن اشاره نمی‌کنیم.

سوآپ‌ نرخ بهره [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

رایج‌ترین نوع سوآپ یک سوآپ نرخ بهره است. ممکن است برخی شرکت‌ها مزیت نسبی در بازارهای نرخ ثابت داشته باشند، درحالی‌که برخی دیگر از شرکت‌ها مزیت نسبی در بازارهای نرخ شناور دارند. وقتی شرکت‌ها خواهان وام گرفتن هستند، آنها دنبال وام‌گیری ارزان هستند یعنی از آن بازاری که آنها در آن، مزیت نسبی دارند. بنابراین ممکن است شرایط به گونه‌ای باشد که استقراض از یک بازار نرخ ثابت دردسترس باشد درحالیکه آنها متقاضیِ استقراض از بازار نرخ شناور هستند و بالعکس. این جایی است که سوآپ وارد می‌شود. یک سوآپ اثر تبدیل کردن یک وام با نرخ ثابت به یک وام با نرخ شناور و یا برعکس را دارد.

برای مثال، طرف ب پرداخت‌های بهره دوره‌ای به طرف الف، براساس یک نرخ بهره متغیر لایبور + 70 امتیاز اساسی دارد. طرف الف در عوض پرداخت‌های بهره دوره‎ای براساس نرخ ثابت 8.65 می‌سازد. این پرداخت‌ها اضافه بر مبلغ فرضی محاسبه می‌شوند. نخستین نرخ را متغیر می‌نامند چون که در آغاز هر دوره محاسبه بهره به نرخ مرجع جاری و سپس به نرخ‌هایی ازقبیل لایبور تنظیم مجدد می‌شود.

سوآپ‌ پایه [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

یک سوآپ پایه مستلزم تبادل نرخ‌های بهره شناور براساس بازارهای پول متفاوت است. این سوآپ عملا ریسک نرخ بهره را درنتیجه داشتن نرخ‎های متفاوت وام‎دهی و وام‎گیری محدود می‎کند.

سوآپ ارزی [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

یک سوآپ ارزی مستلزم تبادل اصل و پرداخت‌های بهره نرخ ثابت برای یک وام در یک ارز برای اصل و پرداخت بهره نرخ ثابت در یک وام برابر در ارز دیگر است. دقیقا مانند سوآپ‎های نرخ بهره، سوآپ‎های ارزی نیز به‌وسیله مزیت نسبی تحریک می‌شوند.

سوآپ‌ تورم [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

یک سوآپ پیوندخورده به تورم مستلزم تبادل یک نرخ ثابت روی یک اصل برای یک شاخص تورم بیان شده در ادبیات پولی است. هدف اصلی این سوآپ، پوشش ریسک در برابر تورم و ریسک نرخ بهره است.

سوآپ نکول اعتباری [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

این نوع سوآپ نوعی بیمه به‌حساب می‌آید که در آن ریسک ناشی از نکول اعتبارات پوشش داده می‌شود. برای مثال بانک‌ها از این سوآپ برای اطمینان از بازپرداخت اقساط وام دریافتی توسط مشتریان برای حفظ دارایی‌های خود استفاده می‌کنند. در این قرارداد بانک یا هر موسسه مالی که در معرض ریسک نکول اعتبار از طرف مشتریان خود قرار دارد، با موسسه یا یک شرکت بیمه وارد سوآپ نکول اعتباری می‌شود. بانک متعهد می‌شود تا در سررسیدهای مشخصی مبلغی را به شرکت بیمه پرداخت کند. از طرف دیگر شرکت بیمه نیز در صورت عدم پرداخت اقساط توسط مشتریان، متعهد پرداخت این مبلغ به بانک می‌شود. بانک همچنین کارمزدی را برای این تعهد به شرکت بیمه پرداخت می‌کند. بنابراین این نوع سوآپ را می‌توان نوعی قرارداد بیمه در نظر گرفت که در هنگام بروز رویدادی خاص از دارایی‌های بانک یا مؤسسات مالی حفاظت می‌کند.

سوآپ کالا [ ویرایش | ویرایش مبدأ ]

در سوآپ کالا، موضوع قرارداد یک دارایی پایه به‌صورت کالا است. پرداخت‌های دو طرف قرارداد نیز بر اساس این دارایی پایه صورت می‌گیرد. برای مثال شرکتی برای تأمین کالاهای موردنیاز خود در آینده و برای پوشش ریسک ناشی از نوسان قیمت آن‌ها، مبالغ ثابتی را می‌پردازد و طرف دیگر قرارداد، مبالغی را بر اساس قیمت کالاها به شرکت پرداخت می‌کند. هدف از استفاده از این سوآپ، تثبیت قیمت کالاها مخصوصاً کالاهای ارزشمند مانند طلا، نفت یا فلزات گران‌بها است. رایج‌ترین سوآپ کالا، قراردادهای سوآپ نفت است. در این حالت دو شرکت صادرکننده نفت هستند که می‌توانند با معاوضه بشکه‌های نفتی به خریداران خود ریسک‌های ناشی از این معامله را کاهش دهند.

یکی از کاربردهای اصلی سوآپ در ایران را می‌توان در معاوضه بشکه‌های نفتی مشاهده کرد. برای مثال درصورتی‌که روسیه متعهد تحویل نفت به اندونزی باشد، می‌تواند وارد قرارداد سوآپ با ایران شده و ایران محموله‌های نفتی را در شمال کشور تحویل گرفته و به همان میزان و کیفیت نفت را از بندرهای جنوب کشور تحویل دهد. این قرارداد سبب کاهش هزینه‌های معامله و ریسک و صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود.

جستارهای وابسته

• محصولات و خدمات بانکداری

• حساب خرید و فروش

• نرخ بهره کوتاه مدت آتی

• مشتقات مالی

• قرارداد آتی‌ها

• فرابورس

پانویس/ پاورقی

قرارداد سوآپ ( Swap )

سوآپ در لغت به معنی معاوضه پایاپای، عوض کردن و یا جایگزین کردن است و قرارداد سوآپ در اصطلاح به قراردادی گفته قراردادهای سوآپ می شود که بین دو طرف برای تبادل جریان نقدی با دونوع پرداخت متفاوت، وضع میشود. قراردادهای سوآپ حالت جامع تری از قراردادهای آتی است که در آن به جای یک پرداخت مجموعه ای از پرداخت‌ها وجود دارد. این قراردادها به طور کلی میتواند بر روی نرخ بهره، نرخ ارز، سهام و اوراق قرضه، بازده کل و کالا باشد.

مبادلات سوآپ به‌صورت سفارشی طراحی می‌شوند و استانداردی در این زمینه وجود ندارد لذا بازار این معاملات به‌عنوان over-the-counter و یا OTC شناخته می‌شوند. به این معنی که قراردادهای سوآپ به‌راحتی در بازار سهام معامله نمی‌شوند، بااین‌حال برخی از شاخص‌های سوآپ در بازارهای شناخته‌شده معامله می‌شوند.

بازار سوآپ یکی از مؤثرترین و شناورترین بازارهای جهان است. شرکت‌کنندگان زیادی حاضرند در هریک از طرف‌های قرارداد سوآپ برای پوشش ریسک یا بهره‌برداری از فرصت سفته‌بازی قرار قراردادهای سوآپ بگیرند. آخرین آمار سوآپ نرخ بهره در سال ۲۰۱۷ نشان از سوآپ باارزش بیش از ۵۴۲ تریلیون دلار دارد.

توجه کنید که در معامله به صورت سوآپ سه طرف معامله وجود دارد. به این ترتیب که مشتری الف در یک تاریخ مشخص ۱۰۰۰ یورو را به مبلغ ۱۲۰۰ دلار از بانک ب در یک معامله نقدی خریداری می کند. مدیران مالی بانک ب برای حفظ سبد دارایی های ارزی خود باید دلار فروخته شده را برگردانند. برای این منظور بانک ب با انجام یک معامله سلف دلار با طرف سوم با نرخ معینی در یک سررسید مشخص دیگری مثلا چند ماه بعد آن را دنبال می کند. این محاسبات با نرخ های معین و به صورت یکجا انجام می شود. به این صورت در این معامله بانک ب هم سود خود را که ناشی از فروش دلار است با پیش خرید آن بدست می آورد و در ضمن از ریسکی که ممکن است متوجه ارز موجود خود شود محافظت می کند.

قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟

قرارداد معاوضه یا سواپ، در لغت به معنای قرارداد جابه جایی یا مبادله پایاپای بوده و در مفهوم به مبادله و رد و بدل کردن مبلغ یا مبالغی مشخص در آینده اشاره دارد. در این قرارداد یک طرف در نقش فروشنده سواپ که به او خریدار حمایت و یک طرف در نقش خریدار سواپ که به او سرمایه گذار می گویند، مشارکت دارد. از جمله ویژگی های بارز این نوع قرارداد می توان به در معرض ریسک اعتباری بودن آن اشاره کرد.

قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟

قرارداد معاوضه یا سواپ

قرارداد معاوضه، سواپ یا عبارت لاتین آن SWAP ، یکی از آن واژگان و اصطلاحاتی است که با ورود به دنیای بورس و ترید، به کرات می شنوید. به عنوان یک فعال بازار بورس و یا یک معامله گر دنیای ترید و معاملات، لازم است با مفهوم این واژه و زیر و بم آنچه به موجبش اتفاق افتاده و حاصل می شود، آشنا شوید.

اگر بخواهیم پیش از بررسی مفهوم این واژه، به کسب اطلاعات درباره معنای لغوی آن پی ببریم، باید بگوییم که SWAP در زبان انگلیسی به معنای مبادله کردن است که در فارسی به آن معامله پایاپای قراردادهای سوآپ نیز می گویند.

اما آنچه که در مفهوم به واقع طی یک قرارداد سواپ رخ می دهد چیست؟

در حقیقت، طی یک قرارداد معاوضه یا سواپ، دو طرف قرارداد با یکدیگر عهد می کنند تا در بازه زمانی مشخصی که برای قراردادشان تعیین کرده اند، دو جریان مالی که هرکدام به صورت مجزا از طرق مجزا در آینده به دست می آورند را با یکدیگر معاوضه کنند. به عبارت دقیق تر، یک طرف قرارداد، مبالغی را بر اساس متغیری شناور (مانند سهام، اوراق بهادار، نرخ ارز و مواردی از این دست) پرداخت کرده و طرف دیگر مبالغی را بر اساس یک متغیر دیگر (متفاوت از آنچه طرف اول قرارداد برگزیده است) پرداخت می کند.

بیشترین حالت رایج سواپ آن است که یک طرف قرارداد، متغیری شناور (یعنی مبنایی که نرخ آن مانند ارزش سهام بورس، نرخ ارز و مواردی از این دست، دائما در حال تغییر است) را برای خود برمی گزیند و طرف دیگر مبلغ خود را بر حسب یک نرخ ثابت پرداخت می کند. اما با این حال سواپ هایی وجود دارد که طی آن هر دو طرف قرارداد، مبالغ خود را بر اساس نرخ یا متغیری شناور پرداخت می کنند.

بد نیست بدانید با توجه به آنچه گفته شد، استفاده از لغاتی مانند خریدار و فروشنده در قرارداد معاوضه، ادبیات رایجی محسوب نمی شود و بیشتر در این زمینه، از لغات «قراردادهای سوآپ پرداخت کننده بر حسب نرخ شناور» و «پرداخت کننده بر حسب نرخ ثابت» استفاده می شود. (1)

تاریخچه قرارداد معاوضه یا سواپ

در سال 1981 میلادی، اولین قرارداد سواپ بین بانک جهانی و شکرت IBM عقد شد. این نوع قرارداد به حدی از مرسومیت در بازار مالی رسید که طی گزارش منتشر شده بانک تسویه حساب های بین المللی در سال 2020، حجم این نوع مبادلات، عددی بالغ بر 348 تریلیون دلار محاسبه شده است. (2)

آشنایی با اجزای تشکیل دهنده سواپ

دارایی پایه

سبد دارایی بورس

فروشنده سواپ

خریدار سواپ

شخص مرجع

صرف سواپ

آشنایی با انواع سواپ یا قرارداد معاوضه

• سواپ نرخ بهره

• سواپ سهام

• سواپ ارزی

• سواپ ارزی ثابت – ثابت

• سواپ ارزی ثابت – شناور

• سواپ نرخ بازده کل

• سواپ کالا

• سواپ نکول اعتباری (4)

بارزترین ویژگی های قرارداد سواپ کدامند؟

آنچه به عنوان یک تعریف کلی از سواپ وجود دارد، در واقع توافق بر سر مجموعه ای از پرداخت هاست که در آینده به وقوع می پیوندند. از ویژگی های بارز این نوع قرارداد آن است که به هنگام عقد قرارداد، هیچ گونه وجهی بین طرفیت رد و بدل نمی شود.

پس از همین ویژگی می توان نتیجه گرفت که ارزش سواپ در هنگام آغاز آن برابر صفر است. اگر انواع سواپ ها را به یاد داشته باشید، باید بدانید که سواپ ارزی از این قاعده تبعیت نمی کند. در واقع در سواپ ارزی، دو طرف قرارداد مبلغ فرضی قرارداد را معادل ارزهای مختلف مدنظرشان در همان ابتدای عقد قرارداد، بین یکدیگر جابه جا می کنند.

از دیگر ویژگی های بارز قراردادهای سواپ باید به این نکته اشاره کرد که همه آن ها دارای تاریخ خاتمه مشخصی هستند. درواقع آخرین پرداخت طرفین قرارداد در این تاریخ مشخص صورت می گیرد. ویژگی دیگر درباره قرارداد سواپ این است که تسویه آن معمولا به صورت نقدی انجام می گیرد. و به عنوان آخرین ویژگی قرارداد معاوضه یا سواپ باید گفت که این قسم از قراردادها همواره در خطر ریسک اعتباری هستند. (1)

منظور از ریسک اعتباری در سواپ چیست؟

به طور کلی منظور از ریسک اعتباری، در واقع ریسکی است که به موجب قصور یکی از طرفین قرارداد در شرایط و ضوابطی که می بایست تابع آن باشد، پدید می آید. به این ترتیب قصور یا نکول یکی از طرفین در سواپ می‎ تواند عدم پرداخت به موقع باشد. این نوع ریسک پیش تر صرفا درباره اوراق قرضه تعریف می شد و به موجب آن قرض دهنده های وام های اعتباری از بازپرداخت وامی که قرض داده بودند، توسط قرض گیرنده، مضطرب بودند و درواقع همواره در ریسک عدم بازپرداخت به موقع قرار داشتند.

از این رو به آن ریسک نکول نیز می گویند. پس به طور کلی باید گفت، ریسک نکول به معنی آن است که طرفی از قرارداد که وظیفه پرداخت را بر عهده دارد، به هر دلیلی، نخواهد یا نتواند پرداخت خود را بر اساس توافقات اولیه قرارداد انجام دهد. ریسک اعتباری حاکی از ضرری نشأت گرفته از عدم پرداخت به موقع طرفین قرارداد یا هر رخ داد اعتباری دیگر است. (5)

مثالی از ریسک اعتباری در قرارداد سواپ

برای درک بهتر ریسک اعتباری در قراردادهای سواپ، بیایید نگاهی به مثال زیر بیندازیم:

فرض کنید یک سازمان به طور همزمان با دو مجموعه دیگر قرارداد معاوضه یا سواپ دارد. با این تفاوت که در یکی از قراردادها نقش قراردادهای سوآپ خریدار حمایت و در قرارداد دیگر فروشنده حمایت را دارد. اگر هر دو مجموعه طرف قرارداد این سازمان به طور منظم و متعهد، پایبند قوانین و شرایط قرارداد باشند، این سازمان به طور کامل از ریسک اعتباری پوشش داده می شود.

اما فرض کنید که یکی از طرفین قرارداد، درواقع یکی از آن مجموعه هایی که این سازمان با آن قرارداد سواپ بسته است، دچار ورشکستی شده و در نتیجه نتواند به عهد و پیمان مالی خود پایبند باشد. در این صورت این سازمان همچنان موظف است با طرف دیگر یعنی مجموعه دیگری که با آن قرارداد سواپ داشت، پایبند بماند. این جاست که ریسک اعتباری تحقق یافته و سازمان را درگیر یک بحران پرداختی می کند. (6)

خاتمه دادن یک قرارداد معاوضه یا سواپ

گفتیم که قرارداد معاوضه یا سواپ، دارای یک قراردادهای سوآپ قراردادهای سوآپ تاریخ اتمام یا خاتمه مشخص است. شرایطی وجود دارد که طی آن، یکی از طرفین قرارداد تمایل به خروج از قرارداد آن هم پیش از تاریخ خاتمه باشد. دقیقا مشابه زمانی که شخص دارنده اوراق قرضه، پیش از سررسید تاریخ اوراق قصد فروش آن ها را بکند.

به همین ترتیب و با نگاهی گذرا به بازار بورس و سرمایه گذاری، می بینیم که این خروج پیش از موعد، یک امر رایج و امکان پذیر در بیشتر قسمت های حوزه مالی است. از این رو در قرارداد سواپ نیز خروج پیش از موعد خاتمه قرارداد، برای هر یک از طرفین قرارداد طی شرایط خاصی، امکان پذیر است.

یک قرارداد سواپ، در هر زمان از عمر خود، دارای ارزش بازاری معین و مشخصی است. این ارزش گذاری با توجه به ارزش فعلیِ مبلغ نهایی که در آینده قرار بوده است توسط طرفین پرداخت شود، در طول عمر قرارداد سواپ قابل محاسبه است.

مثلا اگر ارزش بازاری قرارداد سواپ برای یکی از طرفین این قرارداد، مبلغی معادل 130 هزار دلار باشد، این شخص در صورت جلب رضایت و کسب اجازه طرف مقابل قرارداد، مبلغ 130 هزار دلار معادل نرخ فعلی ارز، از وی دریافت نموده و به این ترتیب به قرارداد برای هر دو طرف معامله، خاتمه دهد.

البته این یکی از راه های خاتمه دادن به قرارداد سواپ بود که یکی از لازمه های آن کسب موافقت طرف مقابل برای خاتمه دادن به قرارداد معاوضه یا سواپ است. از آن جایی که ممکن است راضی کرن طرف مقابل برای خاتمه دادن به قرارداد امری دشوار باشد، یک راه دیگر برای به نوعی خاتمه دادن به قرارداد یا بهتر بگوییم خنثی کردن آن نیز وجود دارد.

به این ترتیب که شخص متقاضی خاتمه قرارداد، بدون آنکه درگیر جریان کسب اجازه و موافقت طرف مقابل شود، وارد یک قرارداد سواپ دیگر با شرایط معکوس قرارداد سواپ فعلی که قصد خاتمه آن را دارد، شود.

در این صورت تمام وظایف و تعهداتی که این شخص در قرارداد سواپ فعلی خود دارد، در قرارداد سواپ جدیدی که شرایطش معکوس این قرارداد است به طور ناخودآگاه و از طرف دیگر قرارداد جدید، محقق شده و جامه عمل می پوشد.

به این ترتیب دیگر فشاری قراردادهای سوآپ بر روی شخص نبوده و شخص نیازی به اصرار برای خاتمه بخشیدن به قرارداد ندارد. یعنی به نوعی این دو قرارداد لازم و ملزوم یکدیگر را تامین کرده و حالتی خنثی پیدا می کنند. (1)

تاثیرات سواپ در شرایط اقتصادی کشور ایران

یکی از انواع سواپ ها، قرارداد سواپ نفت است. به موجب این قرارداد، کشور ایران قادر به کسب کارمزد برای دریافت نفت در قسمت شمالی و سپس تحویل همان میزان نفت در قسمت جنوبی کشور است. به این ترتیب و باز هم به موجب قرارداد سواپ نفتی، کشور ایران قادر به کاهش بسیار چشم گیر هزینه های مربوط به حمل ونقل و جابه جایی نفت در داخل کشور است.

به موجب شرایطی که سواپ نفتی پدید آورده است، مناطقی که لوله های نفتی از آن عبور کرده اند در معرض رسیدگی بیشتر و در نتیجه مکانیزه تر شدن قرار گرفته اند. همچنین سواپ نفتی توانسته است به نوعی سبب اشتغال زایی داخل کشور شده و در آخر می توان گفت این سواپ نفتی سبب بهبود روابط سیاسی و اقتصادی کشور با کشورهای صادرکننده نفت شده است. (7)

نتیجه گیری و جمع بندی

اگرچه برای ورود به بازار بورس یا معاملات و سرمایه گذاری، نیازمند کسب اطلاعات بیشتر و دقیق تری در زمینه سایر مفاهیم بورس، انواع قراردادها و همچنین گونه های مختلف سرمایه گذاری هستید، اما امیدواریم این حجم قابل توجه از قراردادهای سوآپ اطلاعات پیرامون حوزه قراردادهای معاوضه یا سواپ، نیاز شما را از مطالعه بیشتر درباره این حیطه، مرتفع کرده باشد.

بانک‌های مرکزی ترکیه و امارات قرارداد سوآپ ارزی امضا کردند

بانک‌های مرکزی ترکیه و امارات متحده عربی قرارداد سوآپ ارزی در سطح 15 میلیارد درهم و 64 میلیارد لیر امضا کردند.

بانک مرکزی ترکیه از امضای قرارداد سوآپ ارزی بین این نهاد و بانک مرکزی امارات متحده عربی به ارزش 18 میلیارد درهم امارات و 64 میلیارد لیر خبر داد.

بر این اساس، این قرارداد سه ساله در راستای توسعه و گسترش قراردادهای سوآپ تجارت و تقویت همکاری‌های مالی بین دو کشور انجام شده است.

این قرارداد توسط دکترشهاب کاوجی‌اوغلو و خالد محمد سالم بالعمى التميمی روسای بانک مرکزی ترکیه و امارات متحده عربی امضا شده و با توافق طرفین امکان تمدید دارد.

خبرهای مرتبط

افزایش قیمت نفت خام برنت به 89.59 دلار

نرخ ارز و طلا در بازار آزاد استانبول، جمعه 9 سپتامبر 2022

سامانه حمایت از تنوع محصولات کشاورزی ترکیه الگویی برای آذربایجان

صادرت ترکیه به روسیه رکورد شکست

• درباره تی آر تی

وب سایت رسمی سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه این وب سایت حاوی مطالبی با حق تالیف از آژانس آناتولی، آژانس فرانس پرس، آسوشیتدپرس، رویترز، آژانس دویچه پرس، ایتارتاس، ATSH، EFE، MENA و XINHUA می باشد. استفاده از اخبار و مطالب سایت بدون کسب اجازه ممنوع است. تی آر تی در قبال محتوای سایر سایتها مسئول نمی باشد.

بانک‌های مرکزی ترکیه و امارات قرارداد سوآپ ارزی امضا کردند

بانک‌های مرکزی ترکیه و امارات متحده عربی قرارداد سوآپ ارزی در سطح 15 میلیارد درهم و 64 میلیارد لیر امضا کردند.

بانک مرکزی ترکیه از امضای قرارداد سوآپ ارزی بین این نهاد و بانک مرکزی امارات متحده عربی به ارزش 18 میلیارد درهم امارات و 64 میلیارد لیر خبر داد.

بر این اساس، این قرارداد سه ساله در راستای توسعه و گسترش تجارت و تقویت همکاری‌های مالی بین دو کشور انجام شده است.

این قرارداد توسط دکترشهاب کاوجی‌اوغلو و خالد محمد سالم بالعمى التميمی روسای بانک مرکزی ترکیه و امارات متحده عربی امضا شده و با توافق طرفین امکان تمدید دارد.

خبرهای مرتبط

افزایش قیمت نفت خام برنت به 89.59 دلار

نرخ ارز و طلا در بازار آزاد استانبول، جمعه 9 سپتامبر 2022

سامانه حمایت از تنوع محصولات کشاورزی ترکیه الگویی برای آذربایجان

صادرت ترکیه به روسیه رکورد شکست

• درباره تی آر تی

وب سایت رسمی سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه این وب سایت حاوی مطالبی با حق تالیف از آژانس آناتولی، آژانس فرانس پرس، آسوشیتدپرس، رویترز، آژانس دویچه پرس، ایتارتاس، ATSH، EFE، MENA و XINHUA می باشد. استفاده از اخبار و مطالب سایت بدون کسب اجازه ممنوع است. تی آر تی در قبال محتوای سایر سایتها مسئول نمی باشد.