طرح پانزی چیست؟

رضا لاریجانی رضا لاریجانی ۰۲ خرداد ۱۴۰۱

طرح پانزی (Ponzi) چیست؟

سود قطعی ماهانه ۲۵ درصد! سرمایه گذاری تضمینی با نرخ سود ثابت ماهانه ۴۰ درصد! دوستان خود را به این سرمایه گذاری دعوت کنید و به ازای هر نفر سودتان از ۲۰ درصد به ۲۵ درصد ماهانه افزایش می‌یابد! جملات ذکر شده همگی نشان از این دارد که سرمایه گذاری مورد نظر به احتمال زیاد یک طرح پانزی است.

ممکن است عبارات اینچنینی را در فضای سرمایه گذاری دیده باشید و بسیار وسوسه شوید که وارد این سرمایه گذاری شوید. اما چرا این جملات شما را وسوسه می‌کنند؟ به این دلیل که اولا سود آنها نسبت به سودهای متعارف بسیار بیشتر است، ثانیا کلماتی مانند قطعی، تضمینی و… برای سرمایه گذار قوت قلب است، ثالثا چه کسی است که از پولدار شدن بدش بیاید!

طرح پانزی چیست ؟

یک روش کلاهبردارانه در سرمایه گذاری است که در آن سودهای نامتعارف و تضمینی و همچنین با ریسک بسیار کم، به سرمایه گذاران وعده داده می‌شود. البته برخی از طرح های اینچنینی می‌تواند پانزی نباشد(زیرا طرح پانزی سازوکاری دارد که در ادامه به بیان آن پرداخته می‌شود) اما تا به امروز هر طرحی که وعده‌ی سودهای قطعی و تضمینی و نامتعارف داده، پانزی بوده است.

تاریخچه

نام این طرح از شخصی به نام چارلز پانزی نشات گرفته است. او در سال ۱۹۲۰ برای اولین بار از این روش استفاده کرد البته این طرح توسط پانزی ابداع نشده و پیش تر، در رمان های چارلز دیکنز به این نوع مدل سرمایه گذاری اشاره شده بود.

طرح پانزی(Ponzi) چیست و چگونه در دام آن گرفتار نشویم؟

چارلز پانزی بدون هیچ سرمایه ای و تنها با قرض گرفتن از یک صراف معتبر طرح خود را شروع کرد و طولی نکشید که به یکی از ثروتمندترین افراد آمریکا تبدیل شد به طوری که سراسر آمریکا او را می‌شناختند.

این طرح چگونه کار می‌کند؟

این طرح به این صورت است که سود سرمایه گذاران را از پول دیگر سرمایه گذاران تامین می‌کند، یعنی با پول سرمایه گذار جدید، سود سرمایه گذارهای قدیمی را می‌دهند، که این شباهت هایی با طرح های هرمی دارد که از سرمایه اولیه زیر شاخه های جدید، سود سر شاخه ها و افراد قدیمی را می‌دهند. بنابراین سود ارائه شده به سرمایه گذاران ماحصل یک فعالیت اقتصادی و یک سرمایه گذاری واقعی نیست!

طرح پانزی تا چه زمانی به حیات خود ادامه می‌دهد؟

مسلما تا زمانی که مدام سرمایه های جدید وارد شود، طراح می‌تواند از سود افراد جدید این طرح را زنده نگه دارد ولی زمانی که سرمایه گذاری ها متوقف شود این طرح نابود می‌شود و طراح با پول های به جیب زده فرار می‌کند.

آیا بیت کوین و ارزهای دیجیتالی طرح پانزی هستند؟

اگر مقاله‌ی بیت کوین که اولین بار توسط ساتوشی ارائه شد را مطالعه کنید در هیچ کجای آن به بازگشت قطعی سرمایه اشاره ای نشده و حتی در رابطه با قیمت بیت کوین نیز حرفی زده نشده است. بنابراین بیت کوین تنها یک ارز دیجیتالی است که اهداف مخصوص به خود را دارد و اگر کسی می‌خواهد آن را به عنوان سرمایه گذاری خریداری کند، ریسک این سرمایه گذاری با خود فرد است و هیچ تضمینی نیست که قیمت آن افزایش و یا کاهش پیدا کند. پس می‌توان با قاطعیت گفت که بیت کوین به هیچ عنوان یک طرح پانزی نیست و به طور کلی رسالتش با این مقوله کاملا فاصله دارد اما این بدان معنی نیست که هیچ ارز دیجیتالی پانزی نیست و نمی‌تواند پانزی باشد!

می‌توان با قاطعیت گفت که بیت کوین به هیچ عنوان یک طرح پانزی نیست و به طور کلی رسالتش با این مقوله کاملا فاصله دارد اما این بدان معنی نیست که هیچ ارز دیجیتالی پانزی نیست و نمی‌تواند پانزی باشد!

اما زمانی که ارزهای دیجیتالی رونق پیدا کردند و محبوبیتش بین مردم افزایش پیدا کرد، برخی افراد سودجو از این فضا استفاده کردند و طرح های پانزی خود را در قالب ارزهای دیجیتالی و سود ناشی از آنها پیاده سازی کردند.

طرح های پانزی در حوزه ارزهای دیجیتالی

اگر از علاقمندان به حوزه ارزهای دیجیتالی هستید و اخبار آن را دنبال می‌کنید قطعا نام بیت کانکت را شنیده اید. بیت کانکت طرحی بود که با وعده‌ی سود قطعی روی کار آمد و به نوعی از اعتماد مردم به بازار ارزهای دیجیتال سوءاستفاده کرد. بیت کانکت در ابتدا مانند سایر طرح های پانزی سود هم می‌داد اما فرجامش نیز همانند سایر طرح های پانزی شد، از یک زمانی به بعد پرداخت سودها قطع شد و سیستم به طور کلی نابود شد و موسس بیت کانکت سرمایه‌ی تمام افراد سرمایه گذار را به یغما برد.

از دیگر طرح هایی که می‌شود آن را به نوعی پانزی دانست کریپتوتب می‌باشد، اما کمی منصفانه تر و متفاوت تر. در اینجا شما سرمایه مالی وسط نمی‌گذارید اما اگر به لپ تاپ، کامپیوتر و دستگاه خود به چشم سرمایه نگاه کنید می‌توان کریپتوتب را طرحی پانزی دانست، زیرا از طریق سیستم های کاربران و با به کارگیری توان پردازشی‌شان به استخراج ارز دیجیتالی می‌پردازد و بهای ناچیزی به کاربران خود به نسبت توان پردازشی که در اختیار کریپتوتب گذاشته اند، پرداخت می‌کند و برای افزایش درآمد کاربران، آنها طرح پانزی چیست؟ را تشویق به جذب زیرمجموعه می‌کنند.

طرح های پانزی بسیار زیادی در دنیای ارزهای دیجیتالی وجود داشته اند که همانند بیت کانکت نابود شده اند که می‌توان از جمله آنها به bitcoinly، bitlake، vone، mecoin و… اشاره کرد.

نتیجه گیری

در انتهای مقاله «طرح پانزی چیست» به این نتیجه می رسیم که در تمامی حوزه های پولی و مالی و حتی در حوزه ارزهای دیجیتالی می‌تواند طرح های پانزی مشاهده شود، بنابراین می‌بایست حتما قبل از سرمایه گذاری ویژگی طرح های پانزی را مد نظر داشته باشید و اگر پروژه مربوطه نشانی از طرح های پانزی را داشت به هیچ عنوان در آن سرمایه گذاری نکنید و با وعده های سود قطعی، سود تضمینی، سود فلان درصدی وسوسه نشوید.

به طور کلی هرگاه مشاهده کردید که پروژه ای وعده‌ی سودهای غیرمتعارف به سرمایه گذارانش می‌دهد، به هیچ عنوان به راحتی آن را نپذیرید و اگر قصد سرمایه گذاری در آن را دارید، به طور دقیق آن را مورد بررسی قرار دهید.

برچسب ها :طرح پانزی

شروع تحقیقات پلیس هند درباره بنیانگذار BitConnect

احسان جعفرپیشه احسان جعفرپیشه ۲۶ مرداد ۱۴۰۱

پلیس هند تحقیقات خود را درباره ساتیش کومبانی (Satish Kumbhani)، بنیانگذار بیت‌کانکت (BitConnect)، ماه‌ها پس از اینکه کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) اعلام کرد که او از هند نقل مکان کرده است، آغاز کرد. — شروع تحقیقات پلیس هند درباره بنیانگذار BitConnect — حماسه BitConnect، یک طرح کلاهبرداری بزرگ ارزهای دیجیتال، در […]ادامه مطلب

انواع کلاهبرداری در ارزهای دیجیتال

امین جهانیان امین جهانیان ۲۸ خرداد ۱۴۰۱

انواع کلاهبرداری در ارزهای دیجیتالادامه مطلب

طرح پانزی چیست؟ | Ponzi Scheme

رضا لاریجانی رضا لاریجانی ۰۲ خرداد ۱۴۰۱

طرح پانزی چیست و چگونه آن را بشناسیم؟

‌می‌متالز - اگر جایی به شما وعده سود‌های نجومی و تضمینی (مثلا ماهی بیش از ۱۰ درصد) در قبال پول‌هایتان داده شد، احتمالا با یک ترفند پانزی طرف هستید که می‌خواهد کلاه بزرگی بر سر شما بگذارد و سرمایه‌ای که سال‌ها برایش تلاش کردید را به چنگ آورد. یک طرح پانزی (Ponzi scheme)، ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌هایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پول‌ها کار خواهد کرد و سود‌های نجومی و تضمینی به سرمایه‌گذاران خواهد داد.

به گزارش می‌متالز، در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر از پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند. این طرح در نهایت به‌دلیل اشباع شدن و نبود سرمایه‌گذار جدید نابود شده و معمولا کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری می‌شود. برای درک بهتر طرح پانزی به مثال زیر توجه کنید (اسامی و اعداد و ارقام فرضی هستند):

چنگیز یک کلاهبردار است که قصد انجام ترفند پانزی را دارد. او یک شرکت یا سایت جعلی تاسیس می‌کند و در آن به مردم وعده می‌دهد که اگر هر کدام از آن‌ها مثلا یک میلیون تومان پول پرداخت کنند، او با آن پول‌ها در بورس نیویورک، ارز‌های دیجیتال یا هر جای دیگری سرمایه‌گذاری می‌کند و ماهی ۲۰۰ هزار تومان (۲۰ درصد) سود تضمینی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند.

اما در حقیقت هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری در کار نیست و فقط بازی با پول انجام می‌شود. پس از مدتی تبلیغات و جذب سرمایه‌گذاران اولیه، حالا چنگیز میلیون‌ها تومان پول جمع‌آوری کرده است. برای اینکه طرح طرح پانزی چیست؟ ادامه پیدا کند و پول بیشتری جذب شود، چنگیز از پول سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران اولیه را پرداخت می‌کند. همین مورد باعث می‌شود تا مشتریان قدیمی که در ابتدا سود دریافت کرده‌اند، این طرح را به دوستان و آشنایان خود معرفی کنند و سرمایه‌گذاران جدیدتری پا به عرصه بگذارند.

پس از اینکه پول خوبی جمع‌آوری شد یا وقتی که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی پیدا نشد، چنگیز با پول‌ها فرار می‌کند و طرح از هم فرو می‌پاشد. اینترنت موجب شد تا طرح‌های پانزی به حد زیادی گسترش پیدا کنند، زیرا تبلیغات و دریافت مبالغ در آن راحت‌تر است و طراح می‌تواند ناشناس باقی بماند.

نام طرح پانزی از کجا می‌آید؟

نام طرح پانزی (Charles Ponzi) از نام چارلز پانزی، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ گرفته شده است. او با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به سرمایه‌گذاران وعده ۵۰ درصد سود را در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصد سود در ۹۰ روز می‌داد. روش پانزی این بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ها را پرداخت می‌کرد. چارلز پانزی توانست با طرح ابداعی خود، در دهه ۱۹۲۰ در آمریکا، بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند.

طول عمر طرح پانزی چقدر است؟

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، طرح پانزی تا زمانی ادامه می‌یابد که سرمایه‌گذاران جدید به اندازه کافی وجود داشته باشند یا طراح از میزان پول به‌دست آمده راضی شود. پس از اینکه مقدار زیادی پول جمع شد یا دیگر سرمایه‌گذاران جدید به اندازه نیاز وارد عرصه نشدند، طراح دیگر سودی پرداخت نمی‌کند. طبق قاعده تصاعد و جمعیت، معمولا یک طرح پانزی بیش‌تر از دو سال دوام نمی‌آورد.

طرح پانزی چگونه کار می‌کند؟

به طور کلی همه طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند، اما نحوه کار می‌تواند کمی متفاوت باشد. هسته اصلی همه طرح‌های پانزی یکی است، اما ظاهر و نوع ادعا‌ها متفاوت است.

چرخه اصلی در همه طرح‌های پانزی:

۱- تبلیغات فریبنده: در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولا در اینترنت یا گروه‌های اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم می‌شوند و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش می‌گیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سودش بیشتر خواهد شد.

۲- واریز سود‌های اولیه و جلب اعتماد: سود‌ها به طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایه‌گذاران جدید جلب شود. این سود‌ها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود.

۳- ورود حجم زیادی از سرمایه: پس از جلب شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه به سیستم وارد می‌شود. سرمایه‌گذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایه‌گذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند. در این مرحله تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران، حتی اقدام به دریافت وام یا قرض سنگین و حتی فروش خانه یا اتومبیل خود کنند.

۴- فروپاشی طرح: موارد ۱ تا ۳ چند بار تکرار می‌شوند تا اینکه دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود.

تشخیص طرح پانزی

با وجود اینکه کلاهبرداری‌های پانزی در انواع و شکل‌های مختلف ظاهر می‌شوند، همه انواع آن، یکسری خصوصیات اصلی دارند که عبارت‌اند از:

سود‌های نجومی و تضمینی

قول سود‌های نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است. هر جا این وعده را دیدید، به پانزی بودنش شک کنید. منظور از نجومی بودن سود این است که اگر قرار باشد با پول خود کار کنید، باز هم سودش از طرح پانزی پایین‌تر است. مثلا ماهی بیش از ۱۰ طرح پانزی چیست؟ درصد سود تضمینی، بسیار مشکوک است. به این فکر کنید که چطور می‌شود بدون هیچ ریسکی چنین سودی را تضمین داد؟

ناشناس بودن طراح

در یک طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد و اگر هم وجود طرح پانزی چیست؟ داشته باشد، معمولا از اسامی مستعار یا تقلبی استفاده می‌شود. یک طراح پانزی قطعا نمی‌خواهد شناسایی شود.

آیا دوج کوین یک طرح پانزی است؟!

ارزهای دیجیتال همیشه مخالفان و موافقان تندرویی داشته است. بسیاری از موافقان دوآتشه ارزهای دیجیتال فقط روی ابعاد مثبت این ارزها متمرکز می‌شوند و بسیاری از انتقادها را نمی پذیرند. چنین رویکردی در جهت مخالفش برای مخالفان تندروی رمزارزها وجود دارد. مخالفانی که بنای دشمنی را با ارزهای دیجیتال گذاشته‌اند و انتقادهای زیادی را به این ارزها وارد می‌کنند. یکی از انتقادهایی که اخیرا به ارزهای دیجیتال وارد شده است، مربوط به ارز دیجیتال پرحاشیه دوج کوین است. نیل کشکاری رئیس مینیاپولیس فدرال را یک طرح پانزی می‌داند. اما طرح پانزی چیست و چرا کشکاری این ادعا را کرده است؟! با باریپتو همراه باشید.

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی یکی از روش‌های کلاهبرداری سرمایه‌گذاری است که به دنیای ارزهای دیجتال هم نفوذ کرده است. طرح پانزی مشابه طرح هرمی عمل می‌کند. ایجادکننده‌های طرح پانزی ارزهای دیجیتال از مردم می‌خواهند که در ارز دیجیتال مورد نظر آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند و سودهای بالا دریافت کنند. اما هیچ سرمایه‌گذاری در کار نیست! صاحبان طرح پانزی اعتماد مشتری‌های خود را جلب می‌کنند و مشتری‌های بیشتری را جدب می‌کنند تا این که دیگر کسی اقبالی به طرح آن‌ها نشان ندهد، این رویه ادامه دارد و پس تمام شدن اقبال مشتری‌های جدید، شرکت منحل می‌شود و سرمایه مشتری‌ها به سرقت می‌رود.

طرح‌ های پانزی سابقه طولانی دارند و محدود به ارزهای دیجیتال نمی‌شوند. برای این‌که در دام این طرح‌ها نیفتید، باید به سودهای بالا و با ریسک پایین شک کنید. اصولا هر جا که سود بالایی وجود دارد، ریسک هم بالاست و شما پاداش ریسک خود را می‌گیرید. اگر خلاف این را مشاهده کردید، مشکوک شوید. نشانه‌های دیگری برای شناسایی طر حای پانزی وجود دارد که عبارت هستند از:

• در طرح های پانزی ، صرف نظر از شرایط بازار، سود پیوسته به مشتری‌ها پرداخت می‌شود
• استراتژی‌های سرمایه‌گذاری طرح های پانزی یا پنهان و مسکوت می مانند و یا اگر هم توضیح داده ‌شوند، توضیح پیچیده‌ و ثقیلی دارند
• در طرح های پانزی به مشتری‌ها طرح پانزی چیست؟ اجازه داده نمی‌شود که سند رسمی سرمایه‌ گذاری خود را ببینند
• در طرح های پانزی ، مشتری‌ها برای خارج کردن سرمایه خود از طرح با مشکلاتی مواجه می‌شوند

آیا دوج کوین یک طرح پانزی است؟

به تازگی رئیس بانک فدرال رزرو مینیاپولیس (Federal Reserve Bank of Minneapolis) ادعا کرده است که دوج کوین که این همه غوغا کرده است و حمایت ایلان ماسک یکی از ثروتمندترین افراد دنیا را به همراه داشته است، یک طرح پانزی است. او معتقد است که دوج کوین به عنوان یک طرح پانزی توانسته است در قلب بسیاری از افراد علاقه‌مند به ارزهای دیجیتال نفوذ کند! در واقع، این نظر کشکاری در مورد دوج کوین در پاسخ به سوالی که پائول گروال در شبکه اجتماعی لینکدین مطرح کرد، به ثبت رسید. زمانی که گروال، مدیر ارشد حقوقی و دبیر شرکت کوین‌بیس (Coinbase) درباره فرم درست نوشتن واژه «دوج» سوال کرد. پست گراول و پاسخ کشکاری را در ادامه مشاهده می‌کنید.

این اولین بار نیست که Kashkari، ارزهای دیجیتال را هدف اظهارنظرهایش قرار داده است. در ماه فوریه سال 2020، او دارایی‌های دیجیتال مانند بیت کوین را فاقد ویژگی های ارزهای پایدار دانست و اوراق قرضه و سهام را به دلیل سختگیری در عرضه اولیه‌شان تمجید کرد.

کشکاری عضو امسال کمیته بازار باز فدرال (FOMC) که گروه مسئول تنظیم راهبرد پولی ایالات منحده آمریکاست، نیست. شاخه مینیاپولیس فدرال به عنوان یک عضو علی البدل FOMC در سال 2022 ایفای نقش می‌کند اما در سال 2023 به عنوان یکی از اعضای دارای حق رای کمیته تغییر مسئولیت می‌دهد.

با این‌که کشکاری امسال درباره سیاست‌های پولی ایالات متحده حق رای ندارد، مخالف هر اقدامی است که نرخ‌های بهره را تا پیش از سال 2023 افزایش دهد. خلاصه پیش‌بینی‌های نرخ بهره فدرال که هفته گذشته میلادی منتشر شد، این نکته را به همراه دارد که طراحان استراتژی‌ها بالا رفتن نرخ های بهره را تا پایان سال 2023 انتظار می‌کشند که زودتر از زمان مورد انتظار اتفاق می‌افتد.

آیا طوفانی در راه است؟!

این پیش‌بینی اصلاح شده ممکن است مربوط به افزایش شدید دلار آمریکا در هزینه سهام، کالاها و حتی ارزهای دیجیتال شود. ارزش دارایی‌های دیجیتال در روز یکشبنه کاهش پیدا کرده است که این یک اصلاح شدید از ریکاوری ملایم هفته اخیر است.

دارایی‌هایی مانند دوج کوین در اوایل امسال با FOMO خرده‌ای که توئیت‌های الان ماسک هم به کمک آن آمد، به این جریان اصلی وارد شدند. غوغایی که دوج کوین برپا کرد، با رشد 1800 درصدی در حجم توئیت‌هایش حتی بیت کوین را هم تحت‌الشعاع خودش قرار داد. اما زمانی که ارزش ارزهای دیجیتال فروکش کرد، به دوج کوین ضربه سختی وارد شد. به گزارش کوین‌تلگراف، نقدینگی ارز دیجیتال دوج کوین در ماه آوریل به طور مختصر از بیت کوین پیشی گرفت.

حالا با این اوضاع، به نظرتان دوج کوین یک طرح پانزی است یا بدون هیچ‌ سوء نیتی در دنیای ارزهای دیجیتال زندگی می‌کند؟!

سخن آخر

دوج کوین یکی از ارزهای دیجیتالی است که در روزهی اخیر هیاهویای بسیاری را بر پا کرده است که البته این جنجال‌ها فروکش کرده است. برای سرمایه‌ گذاری در بازار ارزهای دیجیتال یا ترید در این بازار پر رمز و راز نباید فریب هیاهوهای تبلیغاتی را بخورید و لارم است که با آگاهی و دانش پا به این جهان بگذارید. وارد شدن به دنیای جدید و پیچیده ارزهای دیجیتال نیازمند مهارت و دانش روز است.

اگر تصمیم خود را برای سرمایه ‌گذاری یا ترید در بازار ارزهای دیجیتال گرفته‌اید، می توانید از قابلیت دریافت وام تتر باریپتو استفاده کنید. باریپتو روی ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین، اتریوم، بایننس کوین، کاردانو، لایت کوین و چند رمزارز دیگر، وام تتر پرداخت می کند.

طرح پانزی چیست و چگونه آن را بشناسیم؟

‌می‌متالز - اگر جایی به شما وعده سود‌های نجومی و تضمینی (مثلا ماهی بیش از ۱۰ درصد) در قبال پول‌هایتان داده شد، احتمالا با یک ترفند پانزی طرف هستید که می‌خواهد کلاه بزرگی بر سر شما بگذارد و سرمایه‌ای که سال‌ها برایش تلاش کردید را به چنگ آورد. یک طرح پانزی (Ponzi scheme)، ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن یک کلاهبردار یا همان طراح پانزی، به افراد ناآگاه وعده می‌دهد که اگر پول‌هایشان را در اختیار او قرار دهند، با آن پول‌ها کار خواهد کرد و سود‌های نجومی و تضمینی به سرمایه‌گذاران خواهد داد.

به گزارش می‌متالز، در ابتدا برای جلب اعتماد بیشتر از پول افراد جدید، سود افراد قدیمی پرداخت می‌شود تا سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند. این طرح در نهایت به‌دلیل اشباع شدن و نبود سرمایه‌گذار جدید نابود شده و معمولا کلاهبردار با مقدار زیادی پول متواری می‌شود. برای درک بهتر طرح پانزی به مثال زیر توجه کنید (اسامی و اعداد و ارقام فرضی هستند):

چنگیز یک کلاهبردار است که قصد انجام ترفند پانزی را دارد. او یک شرکت یا سایت جعلی تاسیس می‌کند و در آن به مردم وعده می‌دهد که اگر هر کدام از آن‌ها مثلا یک میلیون تومان پول پرداخت کنند، او با آن پول‌ها در بورس نیویورک، ارز‌های دیجیتال یا هر جای دیگری سرمایه‌گذاری می‌کند و ماهی ۲۰۰ هزار تومان (۲۰ درصد) سود تضمینی به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کند.

اما در حقیقت هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری در کار نیست و فقط بازی با پول انجام می‌شود. پس از مدتی تبلیغات و جذب سرمایه‌گذاران اولیه، حالا چنگیز میلیون‌ها تومان پول جمع‌آوری کرده است. برای اینکه طرح ادامه پیدا کند و پول بیشتری جذب شود، چنگیز از پول سرمایه‌گذاران جدید، سود سرمایه‌گذاران اولیه را پرداخت می‌کند. همین مورد باعث می‌شود تا مشتریان قدیمی که در ابتدا سود دریافت کرده‌اند، این طرح را به دوستان و آشنایان خود معرفی کنند و سرمایه‌گذاران جدیدتری پا به عرصه بگذارند.

پس از اینکه پول خوبی جمع‌آوری شد یا وقتی که دیگر سرمایه‌گذار جدیدی پیدا نشد، چنگیز با پول‌ها فرار می‌کند و طرح از هم فرو می‌پاشد. اینترنت موجب شد تا طرح‌های پانزی به حد زیادی گسترش پیدا کنند، زیرا تبلیغات و دریافت مبالغ در آن راحت‌تر است و طراح می‌تواند ناشناس باقی بماند.

نام طرح پانزی از کجا می‌آید؟

نام طرح پانزی (Charles Ponzi) از نام چارلز پانزی، یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ گرفته شده است. او با فروش کوپن‌های تخفیفی اداره پست، به سرمایه‌گذاران وعده ۵۰ درصد سود را در ۴۵ روز یا ۱۰۰ درصد سود در ۹۰ روز می‌داد. روش پانزی این بود که با استفاده از سرمایه سرمایه‌گذاران پیشین و همچنین سرمایه‌گذاران جدید، سود اولین‌ها را پرداخت می‌کرد. چارلز پانزی توانست با طرح ابداعی خود، در دهه ۱۹۲۰ در آمریکا، بیش از ۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند.

طول عمر طرح پانزی چقدر است؟

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، طرح پانزی تا زمانی ادامه می‌یابد که سرمایه‌گذاران جدید به اندازه کافی وجود داشته باشند یا طراح از میزان پول به‌دست آمده راضی شود. پس از اینکه مقدار زیادی پول جمع شد یا دیگر سرمایه‌گذاران جدید به اندازه نیاز وارد عرصه نشدند، طراح دیگر سودی پرداخت نمی‌کند. طبق قاعده تصاعد و جمعیت، معمولا یک طرح پانزی بیش‌تر از دو سال دوام نمی‌آورد.

طرح پانزی چگونه کار می‌کند؟

به طور کلی همه طرح‌های پانزی یک چرخه را دنبال می‌کنند، اما نحوه کار می‌تواند کمی متفاوت باشد. هسته اصلی همه طرح‌های پانزی یکی است، اما ظاهر و نوع ادعا‌ها متفاوت است.

چرخه اصلی در همه طرح‌های پانزی:

۱- تبلیغات فریبنده: در ابتدا با تبلیغات کاذب (معمولا در اینترنت یا گروه‌های اجتماعی)، چند نفر جذب سیستم می‌شوند و مقدار کمی سرمایه‌گذاری می‌کنند. همچنین بعضی از طرح‌های پانزی روش‌های بازاریابی هم در پیش می‌گیرند که اگر یک کاربر عضو جدید وارد سیستم کند، سودش بیشتر خواهد شد.

۲- واریز سود‌های اولیه و جلب اعتماد: سود‌ها به طور مرتب واریز می‌شود تا اعتماد بیشتری برای مبالغ بیشتر و سرمایه‌گذاران جدید جلب شود. این سود‌ها یا با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید یا از سرمایه اولیه طراح پرداخت می‌شود.

۳- ورود حجم زیادی از سرمایه: پس از جلب شدن اعتماد افراد، موج عظیمی از سرمایه به سیستم وارد می‌شود. سرمایه‌گذاران قدیمی هم پول بیشتری سرمایه‌گذاری کرده و حتی دوستان و آشنایان نزدیک خود را به طرح دعوت می‌کنند. در این مرحله تعصبات کورکورانه موجب می‌شود برخی از سرمایه‌گذاران، حتی اقدام به دریافت وام یا قرض سنگین و حتی فروش خانه یا اتومبیل خود کنند.

۴- فروپاشی طرح: موارد ۱ تا ۳ چند بار تکرار می‌شوند تا اینکه دیگر سرمایه‌گذار جدیدی وجود نداشته باشد یا مقدار زیادی پول جمع شده باشد. پس از آن، طراح پول‌ها را برداشته و ناپدید می‌شود.

تشخیص طرح پانزی

با وجود اینکه کلاهبرداری‌های پانزی در انواع و شکل‌های مختلف ظاهر می‌شوند، همه انواع آن، یکسری خصوصیات اصلی دارند که عبارت‌اند از:

سود‌های نجومی و تضمینی

قول سود‌های نجومی و تضمینی از خصوصیات اصلی یک طرح پانزی است. هر جا این وعده را دیدید، به پانزی بودنش شک کنید. منظور از نجومی بودن سود این است که اگر قرار باشد با پول خود کار کنید، باز هم سودش از طرح پانزی پایین‌تر است. مثلا ماهی بیش از ۱۰ درصد سود تضمینی، بسیار مشکوک است. به این فکر کنید که چطور می‌شود بدون هیچ ریسکی چنین سودی را تضمین داد؟

ناشناس بودن طراح

در یک طرح پانزی اطلاعات چندانی درباره تیم یا گرداننده وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد، معمولا از اسامی مستعار یا تقلبی استفاده می‌شود. یک طراح پانزی قطعا نمی‌خواهد شناسایی شود.